Turbo Arıza Belirtileri Nelerdir? Turbo Şarj Arızası Nasıl Anlaşılır?
*Turbo şarj arıza belirtileri şunlardır;
*Arıza lambası yanar (yeni araçlarda),
*Aracın çekişi düşer, yakıt sarfiyatı artar,
*Turbodan anormal ses gelir-Turbo arıza sesi (ötme-siren gibi) (normal kulağa hoş gelen hafif ıslık sesinden farklı-şiddetli ses),
*Motor yağ eksiltir,
*Turbo basıncı düşer,
*Egzozdan aşırı duman atar (egzozdan gri-mavi duman çıkar) .
Turbo şarjda arıza aramadan önce,
Turbo şarjın kompresör kısmından intercooler’a giden ve intercooler’dan emme manifolduna gelen hava hortum ve borularında çatlak, yırtık olmamasına, bağlantı elemanlarında gevşeklik olmamasına dikkat edin. Burada oluşabilecek bir hava kaçağı, turbonun bastığı havanın kaçmasına sebep olabilir, çekiş düşer, yakıt artar.
Turbo Arıza Nedenleri Nelerdir?
Turbo şarj motorun en zorlu çalışma koşullarında çalışan parçalardan biridir. Egzoz gazlarına direkt maruz kalan türbin kanatçıkları yüksek sıcaklık altında çalışmak zorundadır. Turbo mili inanılmaz yüksek devirlerde dönmektedir, tubo mili (kanatçıkları) dakikada 60 bin – 100 bin devirle dönmektedir. Bu sebeple turbonun yağlanması ölümcül öneme sahiptir.
Turbo şarjın yağlanması, motor yağıyla yapılmaktadır. Motor yağı, turbonun gövdesinde bulunan mil yatağına basılır, yağ gövdenin içindeki yağ kanallarından geçerek, yatakları ve burçları yağlayarak turboyu terk eder. Turbo mili bu yağlama sayesinde bir yağ filminin üzerinde dönmektedir. Yağ filminin oluşmaması, yetersiz yağlama, milin yataklara sürtmesine sebep olur.
En yaygın turbo arıza sebepleri şunlardır:
Yetersiz Yağlama: Turbo şarjlı araçlarda yağın eksilmemesine önem gösterilmelidir. Yağlamanın yetersizlik boyutuna göre, mil ve yataklar sürtünerek aşınabilir, boşluk yapabilir, ses yapabilir. Turbo mili ve yataklarında boşluk oluşması, motor yağının emme manifolduna veya egzoz borusuna kaçmasına sebep olur. Bu durumda motor hızla yağ eksiltecektir. Yağın emme manifolduna kaçak yapması, motorun yağ yakmasına ve egzozdan beyaz duman atmasına sebep olur. Yağın egzoz borusuna kaçması, katalitik konvertörün, partikül filtresinin tıkanmasına sebep olabilir.
Yağlamanın çok kötü olması durumunda, turbo mili ve yatakların sürtünmesinden dolayı parçalar aşırı ısınır ve turbo kilitlenir.
Turbonun aşıntıdan dolayı ses yapması arızası, işin ehli turbo ustaları tarafından tamir edilebilmektedir. Yatakların tamamen yanması-kaynaması durumunda turbo değiştirilmelidir. Yetkili servisler turbo tamiri yapmaz, direkt değiştirirler.
Kalitesiz Yağ Kullanılması: Mutlaka üretici firmanı önerdiği özellikteki yağ kullanılmalıdır. Turbolu motorlar için yağın sentetik olması önemlidir. Kalitesiz yağ, yüksek sıcaklıkta yağlama özelliğini kaybeder, viskozitesi turbo için uygun olmaz, turbo yataklarını yeterince yağlayamaz, turbo arıza yapar. Yağın içinde bulunabilecek pislik ve parçacıklarda, turbo yataklarını bozabilir.
Yağ Değişiminin Zamanında Yapılmaması: Periyodik bakım zamanlarına dikkat edilmesi gerekir, motor yağı azaldığında veya çok geç değiştirildiğinde, yağın özelliği kaybolacağından dolayı, turbo arızasına sebep olabilir.
Turbo Mili – Yataklar ve Burçların Boşluk Yapması: Bazen bir arızadan kaynaklanmasa bile, turbonun kullanımından dolayı zamanla mil-yatak-burçlar aşınabilir, boşluk yapabilir. Bu durumda turbo ötme sesi yapacaktır. Turbo tamir edilebilir.
Turbo milinin yataklar ve burçlara boşluk yapması, milin eksenel gezinti yapmasına sebep olabilir. Bu durumda türbin kanatçıkları veya kompresör kanatçıkları, turbonun salyangoz gövdesine içerden sürtmesine sebep olabilir. Bu durumda kanatçıklar ezilir bükülür, turbo yeterli hava beslemesi yapmaz, çekiş düşer, yakıt artar.
Turboyu motordan söktüyseniz, parmağınızla kompresör kanatçığını çevirin, rahatça dönmeli, dönerken ses yapmamalı. Parmağınızla dürttüğünüzde, boşluk hissi vermemeli.
Turbonun kompresör kanatçığı genelde alüminyumdan yapılır, gözle kontrol ettiğinizde yağ olmamalı, kararmış veya kurum bağlamış olmamalıdır. Eğer yağ veya kurum pisliği varsa, kompresör gövdesinde (yatağında) burçlarda boşluk-aşınma var demektir. Bir miktar yağ ve/veya egzoz gazı kompresör tarafına kaçak yapıyor demektir. Tamir gerekir.
Aşırı Yüksek Sıcaklıktaki Egzoz Gazı: Egzoz gazının çok sıcak olması, motorun aşırı sıkıştırılması, turbonun yetersiz soğutulması, turbo milinin yataklarını bozabilir, salyangoz gövdenin eğilmesine ve kanatçıklara sürtmesine sebep olabilir.
Wastegate Arızası Nasıl Anlaşılır
Bazen turbonun mekanik olarak bir arızası olmamasına rağmen, turbo sisteminde arızası oluşabilir, çekiş düşebilir, yetersiz turbo basıncı arızası alabiliriz. Turbo kontrolleri yapıldığında mekanik bir arıza yoksa, buna rağmen çekişte düşüş varsa, wastegate arızasından şüphelenilir. Özellikle wastegate basınç tüpünde diyafram yırtılması sıkça görülebilir.
Not: Aşırı miktarda kurumdan dolayı wastegate bypass klapesi kapanmayabilir, kurum olup olmadığı, klapenin yerine oturup oturmadığı, sıkışmadan hareket edebilmesi kontrol edilmelidir.
Turboda iki tür kontrol mekanizması vardır
*Wastegate Valfi (Bypass Valfi) veya
*Değişken kanatçık (VGT) kumandası.
Turbo wastegate arızası da sık görülen bir arıza çeşididir. Wastegate arızalandığında, bypass klapesi (egzoz gazı tahliye kapakçığı) ya açık kalır ya kapalı kalır.
Klape kapalı kaldığında, yüksek devirlerde aşırı turbo besleme basıncı oluşur.
Klape açık kaldığındaysa, yetersiz turbo basıncı oluşur çünkü egzoz gazları turbo türbin kanatçıkların gelmeden kestirmeden direkt egzoz borusuna kaçarlar. Bu durumda çekiş düşer yakıt artar.
Wastegate arıza sebepleri şunlar olabilir:
Selenoid kontrol valfinin bozulması; bu ECU’ye bağlı bir elektrovalftir, bozulursa değiştirilmeli.
Wastegate diyaframlı basınç tüpü arızası; genelde tüpün içindeki diyafram yırtılır, basınç tüpünün değiştirilmesi gerekir.
Basınç tüpünü, klapeye bağlayan bağlantı kolunun ayarının bozulması; klape bağlantı noktasında ayar somunları vardır, somunlar gevşemişse ayarlandıktan sonra sıkılmalı. Gevşemesini önlemek için kontra somun veya kilit parçası kullanılmalıdır.
Wastegate mekanizmasının rahatça çalıştığını, motor soğukken elle ittirerek kontrol edin, rahatça hareket etmeli ve klapeyi açıp kapatabilmeli.
VGT Turbo Arızası ( Değişken Geometrili Turbo Arızası)
Eğer yeni nesil değişken kanatçık geometrili bir turboya sahipseniz, bu mekanizma arızalandığında da çekiş düşer, yakıt artar.
Bu turboda iki tür kumanda sisteminden biri vardır:
*Vakum tüpü; vakum akışını ECU’ya bağlı olarak kumanda eden bir elektronik selenoid valf vardır. Ya selenoid valf arızalı, ya vakum tüpünün diyaframı yırtıldı ya da bağlantı kolunda mekanik bir tutukluk var.
*Elektronik Kumanda; değişken kanatçık tablasını hareket ettiren bir elektrik motoru vardır, bu motorun çalışması kontrol edilmelidir.
Turbonun türbin tarafında (egzoz tarafında) zamanla kurum birikir, biriken bu kurumlar kanatçık tablasının sıkışmasına veya zor hareket etmesine sebep olur, turbo basıncı ayarlanamaz, çekiş düşer ve yakıt artar. Bu durumda turbonun temizlenmesi gerekir.
Turbo Temizliği Nasıl Yapılır?
Sökerken, doğru hizalamak için muahaza ve gövdeye kalemle işaret koyunuz, cep telefonuyla foto çekerek sökmek, toplarken yardımcı olabilir.
Turbo sökülür, turbonun sadece türbin (egzoz) tarafı sökülür. Türbin muhafazayı gövdeye sabitleyen 4-5 tane civatayı sökerek, türbin muhafazası sökülür. Muhafaza, gövdeden ayrılır.
Daha sonra değişken kanatçık tablasını tutan 2-3 tane cıvata vardır, bunlar sökülür. (hizalama için işaret çizgisi çekebeilirsiniz) Böylece kanatçık tablası da ayrılmış olur.
Önce tel fırçayla kaba kurumlar temizlenir.
Parçacıdan temin edilebilecek turbo temizleyici sıvı veya karbon temizleyicilerle kurum bağlamış türbin kanatçıklarını, değişken kanatçıkları ve kanatçık tablası ve türbin muhafazasının içi temizlenir.
Kurumlar çıkmıyorsa, bir teneke kutuda solvent içinde bir kaç saat bekletilebilir.
Turbolu Araçlar Nasıl Kullanılmalı?
Turbo, motor yağıyla yağlanır, motor yağı yağ pompası tarafından motor yağ kanalarına ve turbo şarjın yağ giriş kanalına basılır. Motoru çalıştırıp birkaç saniye sonra hemen stop etmek turboya zarar verir, çünkü turbo hızla dönmeye başlamıştır ve motoru stop ettiğinizden dolayı, motor yağı henüz turboyu yeterince yağlamamıştır. Üstelik motor soğuksa, soğuk motorda yağın yağlama özelliği daha da azdır.
Orta ve yüksek devirli araç kullanımı yaptığınız bir yolculuktan sonra evinize vardınız, motorun 1-2 dakika rölantide çalışmasına izin verin, böylece yağlama devam ederken turbo yavaşlasın. Motoru stop ettikten sonra, turbo mili hızla dönmeye devam eder, durması biraz zaman alır. Aracı durdurup hemen stop ederseniz, turbo hızla dönerken, turbonun yağlamasını kesmiş olursunuz. Bu durumda mil ve mil yatakları, burçlar yağsız çalıştığından aşınır, boşluk yapar.
Turbo Arızası Motora Zarar Verir mi?
Turbonun arızalanması, motordaki yanma verimini düşürür, motor çekişi düşer, yakıt sarfiyatı artar. Turbo arızası motora direkt olarak ciddi zarar vermez fakat, yetersiz hava beslemesi ve kötü yanma, motorda titreşimli çalışmaya sebep olacağından, piston-biyel-supap sistemi üzerinde olumsuz etkisi olacaktır.
Egzoz sistemine ise direkt zarar verecektir, egzoz emisyonları artar, egzoz gazındaki partikül ve bileşenlerin oranı artar, katalitik konvertör ve dizel partikül filtresine zarar verir.
Aydınlatıcı bilgi paylaştığınız. İçin teşekkür ederim.