Motor Kompresyon Testi Nedir ? Kompresyon Testi Nasıl Yapılır ?
Kompresyon testi, motorun her bir silindirinde sıkıştırma zamanı sonucunda oluşan kompresyonun özel ölçüm aletiyle ölçülmesidir.
Islak (yağlı) ve kuru olmak üzere iki test türü vardır. İlk ve yaygın olanı kuru testtir, daha sonra detaylı inceleme için ıslak test de yapılabilir.
Kompresyon Kaçağı Nasıl Anlaşılır ?
Aracın kompresyon kaçırdığı, motor gücünün azalmasından (çekişin düşmesi), yakıt sarfiyatının aşırı artmasından, motorun yağ yakmasından – yağ eksiltmesinden, egzozdan gri-mavi duman atmasından vb. anlaşılabilir.
Kompresyon Kaçağının Sebepleri Nelerdir ?
Bir motorda kompresyon kaçağı meydana geliyorsa, bu kaçak aşağıdaki sebeplerle meydana gelebilir;
*Piston segmanlarından ve/veya silindir gömlek aşınmasından
*Supaplardan (emme ve egzoz supaplarından; genelde egzoz supapları daha çabuk yanar)
* Silindir kapak contasından (silindir kapak contasının yanmış olması sebebiyle)
*Silindir bloğu veya silindir kapağında çatlak olması.
Bu sebeplerden biri veya birden fazlası aynı anda kompresyon kaçağına sebep olabilir.
Motor kompresyon testi sırasıyla önce kuru kompresyon testi, daha sonra ıslak (yağ ile yapılan) kompresyon testi şeklinde yapılır.
Motor Kompresyon Testi Nasıl Yapılır ? (Adım adım motor kompresyon testinin yapılışı)
Bu kısımda benzinli motorda kuru kompresyon testinin yapılışı anlatılmıştır.
*Motor çok soğuk ve çok sıcak olmamalı, birkaç dakika çalışmış ılık motor sıcaklığı veya normal çalışma sıcaklığı uygundur, yoldan gelinmişse motorun yaklaşık 1 saat dinlenmesi-biraz soğuması beklenir.
*Bujilerin etrafında toz-kir varsa temizlenmeli (bujiler sökülünce silindir içerisine pislik düşmesin)
* Motorun ateşleme ve yakıt enjeksiyonu yapması engellenmeli; ateşleme bobinin kablosu çıkarılmalı, eğer kalem bobin varsa soketleri çıkarılmalı. Motora yakıt beslemesinin kesilmesi için yakıt pompasının sigortası veya rölesi sökülmeli. Daha sonra marşa basılarak motorun çalışmadığı gözlenmeli.
* Tüm bujiler buji lokmasıyla sökülmeli.
* Kompresyon test cihazının bağlantı ucu, 1. Silindirin (krank kasnağı tarafındaki ilk silindir) kapağındaki buji yuvasına takılır ve elle sıkılır.
* Bir kişi şoför mahalline geçip marşa basar, gaz pedalına sonuna kadar basar (gaz kelebeği sonuna kadar açık olmalı) ve birkaç saniye, motor en az 4 çevrim, yani 4 kez sıkıştırma yapacak kadar ve manometrenin ibresi artık daha fazla yükselmeyinceye kadar) döndürülür.
*Test cihazının manometresinde, basınç ibresinin en fazla çıktığı miktar okunur ve kayıt edilir. Basınç birimi psi veya bar olacaktır (1 bar = 14,5 psi). Bu, o silindirin kompresyon basıncıdır. Sırasıyla tüm silindirler için aynı işlem tekrarlanır.
(Kompresyon testinin yapılışı)
Kompresyon testi sırasında, test aletinde okunan değer yaklaşık 8-12 bar (110-175 psi) civarındadır ( bu değer motora göre değişir). Sırasıyla 4 silindir için ayrı ayrı yapılan test sonuçları arasındaki %20 – %25’i geçmemelidir (bu yaklaşık 2-3 bar basınç farkı demektir), diğerlerinden %20-25 daha düşük basınç okunan silindirlerde kompresyon kaçağı var demektir.
Kompresyon değerleri için, motor üreticileri tarafından belirtilmiş minimum bir katalog basınç değeri varsa, ve bu test sonucunda herhangi bir silindirin basıncı o değerden düşük kalıyorsa, bu yine bir arıza olarak yorumlanabilir.
Kuru kompresyon testi sonuçlarında, tüm silindirler için ölçülen basınç değerleri bir birine eşit veya çok yakınsa, o motor için olması gereken yeterli basınç değerlerini de sağlamışsa motor sağlam ve kompresyon kaçağı yok demektir. Bu durumda ıslak test yapmaya gerek yoktur.
Kuru kompresyon testi sonucu bir veya birden çok silindirde kompresyon kaçağı olduğu tespit edilirse, daha iyi arıza teşhisi yapabilmek için ıslak kompresyon testi yapılabilir, veya çeşitli gözlemlerle arıza teşhisi yapılabilir.
Eğer kompresyon testi sonucunda ölçülen basınç değerleri arasındaki fark limit değerleri aşıyorsa veya tüm silindirlerdeki basınç değeri olması gerekenden düşük çıkıyorsa, sebepleri aşağıdakilerden biri veya birkaçı olabilir:
*Supaplar erimiş-yanmış veya arızalı veya supap ayarı bozuk
*Silindir kapak contası arızalı-yanmış.
*Arızalı-aşınmış piston segmanları
*Aşınmış silindir ve pistonlar
(Kompresyon test sonuçları)
Dizel Motor Kompresyon Testinin Yapılışı
Dizel araçlarda kompresyon testi kiti daha karmaşıktır, test cihazı genellikle kızdırma bujisi yuvalarına bağlanarak yapılır (ya da enjektör yuvalarına). Dizel motor kompresyon testlerinde kesinlikle benzinli motor kompresyon test cihazı kullanılmaz, dizellerin sıkıştırma oranı fazla olduğundan, oluşacak basınç da çok fazla olur, benzinli için olan cihazın gösterge aralığı ve fiziksel yapısı buna yetmez, kaza-yaralanma olabilir.
Dizel motorlarda kompresyon basıncı genelleme yapılarak söylenirse 350 – 500psi (24-35 bar) civarındadır. Kompresyon test basıncı 270psi – 18 bar değerinin altına düşmemelidir. Ayrıca silindirler arası kompresyon basınç farkı 75 psi – 5 bar’dan fazla olmamalıdır.
Dizel araçlarda mazot (aslında bir çeşit ince yağ) kullanıldığı için ve yanma odasında yağa ile olarak mazotun da yağlama yapması sayesinde, piston-segman-silindir aşınmaları; benzinli motorlara nispeten daha az olur.
Islak Kompresyon Testi Nasıl Yapılır ?
Yağ ile yapılan ıslak kompresyon testinin amacı, kompresyon kaçağının piston ve piston segmanlarından mı, yoksa supap sisteminden mi olduğunu belirlemek içindir.
Silindirler içerisine bir miktar (tatlı kaşığı kadar) yağ dökülerek yapılır. Silindir içerisine yağ dökülmesinin amacı, piston ve silindir arasında kalacak yağ sayesinde, piston kaynaklı kompresyon kaçaklarının en aza indirilmesidir, böylece pistondan kompresyon kaçağı olmadığı varsayılarak kompresyon testi yapılır ve sonuçlar bu şekilde yorumlanır.
Yapılışı kuru testteki gibidir, sadece ölçümden önce sökülen buji yuvasından tatlı kaşığı (yaklaşık 15 mililitre) kadar motor yağı dökülür ve test bundan sonra yapılır. Fazla yağ dökülürse, yağ hacim kaplayacağından basıncın olması gerekenden yüksek çıkmasına sebep olabilir.
Daha önce yapılan kuru kompresyon testinin ardından yapılan ıslak kompresyon testi sonuçları karşılaştırılıp değerlendirilir.
Her silindir için kuru ve ıslak test sonuçlarına bakıldığında; Kompresyon testinin sonuçları şöyle değerlendirilebilir.
Kompresyon Kaçağının Sebepleri ve Yorumlanması
Örneğin 1. Silindir için;
SUPAPLAR VEYA SİLİNDİR KAPAK CONTASI ARIZALI
Kuru test basıncı ile ıslak test basıncı arasında neredeyse hiç fark yoksa veya çok az fark varsa; bu durumda piston-piston segmanları-silindir (gömlek) sağlam demektir, o silindire ait supaplarda arıza veya silindir kapak contasının o kısmında yanma-sızdırma var demektir. Supaplar yanmış, aşınmış olabilir, supap yayı kırık-eğik olabilir, supap boşluk ayarı bozulmuş olabilir. Bu durum için supap arızası, silindir kapak contası arızasına göre daha olasıdır.
Supap arızası varsa, bunun en yaygın çeşitleri ise; supap boşluk ayarının bozuk olması, supapların yanmış olması, supap yaylarının eğilmesi-zayıflaması (supapları kapatamadan askıda bırakması) olabilir. Supaplarda yanma genellikle daha çok sıcaklığa maruz kaldığından egzoz supaplarında meydana gelir. Emme supapları dışarıdan hava girişiyle daha iyi soğuyabilmektedir.
PİSTON – PİSTON SEGMANLARI – SİLİNDİR (GÖMLEK) AŞINMASI
Islak test sonucuna göre 1. Silindirin basıncı kuru test sonucuna göre çok artmışsa, Örneğin 1 silindir: kuru test 100 psi, ıslak test 150 psi ölçülmüş olsun) basınç değerleri olması gereken normale değere gelmişse, bu durumda o silindirin supapları sağlam, silindir kapak contası sağlam; piston segmanları veya pistonlar veya silindir –gömlekte aşınma var demektir. Kompresyon piston silindir arasından kaçıyor demektir.
PİSTON DELİK
Nadir de olsa piston kafasında oluşabilecek bir delik, o silindir pistonunda kompresyon oluşmamasına sebep olabilir. Piston delinmesi, genellikle enjektörlerin sızdırma-damlatma yapmaları durumunda meydana gelir.
MOTOR SENTE ATLAMIŞ (SUPAP – EKSANTRİK ZAMANLAMASI BOZUK)
Islak test yapıldı ve tüm silindirlerdeki basınç, olması gerekenden düşük çıkıyor. Piston-segman-silindir aşınması yok, silindir kapak contası ve supaplar da sağlam; bu durumda eksantrik mili zamanlaması bozulmuş olabilir, yani motor sente atlamış olabilir. Sente atlamış motorda, piston üst ölü noktaya geldiğinde, supaplar tam olarak kapanmamış olacaktır, bu sebeple motorda tüm silindirler supaplardan kompresyon kaçıracaktır.
SİLİNDİR KAPAK CONTASI YANMIŞ
Kompresyon testinde basınç değerleri okunup yorumlandığında, özellikle yan yana olan iki silindirin basınçları düşükse ve bu basınç değerleri birbirlerine yakın değerlerdeyse, silindir kapak contasının bu iki silindirin olduğu yerdeki kısmı yanmış olabilir, böylece silindirin birinde oluşması gereken kompresyon (basınç), diğerine kaçıyor; yine aynı şekilde diğerinin ki de beridekine kaçıyor demektir. Bu kaçak silindir kapak contasından meydana gelmektedir.
SİLİNDİR KAPAĞI VEYA MOTOR BLOĞUNDA ÇATLAK VAR
Silindir kapağı veya silindir bloğunda (gömleklerde – silindirlerde) çatlak olması durumunda da kompresyon kaçağı meydana gelebilir, böyle bir durumda genellikle motor hararet yapar veya yağ eksiltir veya su eksiltir. Egzozdan beyaz veya mavi duman atabilir.
